سایت آرته - مصاحبه با استاد محمدرضا درویشی

دیشب از ساعت حدود 12 شب تا ساعت پنج صبح مشغول تماشای مصاحبه سایت آرته با استاد محمدرضا درویشی بودم که توی 13 قسمت ضبط شده بود. مصاحبه خیلی خوبی بود. میگم خوب به لحاظ حرف های عمیق و تازه درویشی برای ذهن من. نکته هایی که توی این مصاحبه به نظرم جالب اومد رو اینجا یادداشت می کنم:

1- ایشون متولد 25 مهر 1334 در شیراز هستند. درویشی می گفت: نام فامیلی ما برگرفته از شغل خاندان ما بود که در کار صوفی گری بودند. 

2- ایشون در خرداد 57 از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در رشته آهنگسازی با رتبه اول فارغ التحصیل شدند که برای دریافت مدال باید پیش شاه می رفتند که به خاطر تمایلات چپ، از رفتن به پیش شاه خودداری کردند و به همین خاطر دو تا بورس تحصیل در مقطع بالاتر رو از دست دادند و بعد از انقلاب فرهنگی هم از ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر منصرف شدند. موضوع پایان نامه ایشون هم کار روی شعر "چگوری" اخوان ثالث بوده  و قرار بوده توسط ارکستر سمفونیک تهران به رهبری فرهاد مشکات اجرا بشه. یادم رفت بگم ایشون دوره ای در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به آموزش موسیقی می پرداختند. ابتدا در مرکز اصفهان و بعد در مرکز نیاوران.

3- برای تحقیق در بحث موسیقی مناطق ایران، از سال 1359، سفر به مناطق مختلف رو آغاز می کنند که هنوز ادامه داره. به قول درویشی، این سفر ها برای پیدا کردن خود بود تا پیدا کردن موسیقی.

4- از خاطرات هم خونگی با پرویز مشکاتیان در سال 54 یا 55 گفت که در خیابان بهبودی نزدیک میدان آزادی، با هم زندگی می کردند و می گفت که شب و روز کار می کرده و می خونده و شبانه روز فقط سه ساعت می خوابیده.

5- شروع به مطالعات تصوف در 21 سالگی، به توصیه دکتر داریوش صفوت و به موازات مطالعه فلسفه غرب و مارکسیسم. به دلیل جو انقلابی دست از مطالعات تصوف بر میداره و بعد هم دست کشیدن از مارکسیسم و آغاز سفرها به منظور برون رفت از این گم گشتگی و دوگانگی شدید.

6- مذاکره با صدا و سیما و حوزه هنری و نهادهای دیگه برای در اختیار گرفتن خودرو و امکانات برای سفرها. برگزاری بزرگترین فستیوال های موسیقی ایرانی که نه قبل و نه بعد از ایشون سابقه داشته. فستیوال هایی مثل هفت اورنگ، آیینه و آواز در سال 73 و موسیقی حماسی ایران در سال 76 و نوشتن مقاله ها و کتب مختلف در این زمینه و بزرگترین اثر مکتوبشون یعنی دائره المعارف سازهای ایرانی.

7- موسیقی فیلم که با بهترین و خاص ترین کارگردان ها کار کردند. اون هم در یک مدت 10 تا 15 ساله. مثلا در مورد موسیقی فیلم "آتش سبز" می گفت که اول موسیقی فیلم بر مبنای فیلم نامه ساخته شده و بر مبنای اون تمام گروه طراحی فیلم و کارهای مرتبط با اون رو انجام می دادند یا در مورد موسیقی فیلم "وقتی همه خوابیم" بهرام بیضایی گفت که بیضایی برای موسیقی، فیلم نامه موسیقی نوشته و دست خط بیضایی رو با قید ثانیه ها نشون داد که خیلی عجیب بود.

8- جالب ترین مطلبی که درویشی گفت این بود که هنر از مقوله خلق نیست بلکه از مقوله کشف هست. بنابراین به لحاظ کشف، هنرمند با دانشمند در یک سطح قرار دارند ولی دانشمند در جستجوی کشف قوانین "طبیعت" هست، ولی هنرمند در جستجوی کشف قوانین "خیال"، یعنی تبدیل "خیال" به "واقعیت".  چگونگی تبدیل شدن خیال ذهنی فرد به مقوله ای به اسم هنر، از دو طریق بوجود میاد : اول ذات و دوم آموزش و پرورش و تربیت و به نظر درویشی بخش عمده به "ذات" برمی گرده.

9- صحبت در مورد عبدالقادر مراغی که آخرین نظریه پرداز موسیقی ایران تا الان بوده و بحث آلبوم "شوق نامه" و فیلم مستند "شش قرن و شش سال" شد. حرفهایی در مورد فرهاد فخرالدینی که موسیقی امام علی رو بر مبنای الحان عبدالقادر که در دو رساله "جامع الالحان" و "مقاصدالالحان" ساخته شده هم زده شد که نقدهایی جدی به فرهاد فخرالدینی وارد بوده که بعدا دکتر حجاریان در مورد تمام کارهایی که دیگران در مورد عبدالقادر کرده بودند نوشته و پاسخ فرهاد فخرالدینی رو داده که گفته بیست سال روی رسالات عبدالقادر کار کرده و اولین کسی بوده که این الحان رو استخراج کرده. خودم یادمه که توی مصاحبه ای، مرتضی حنانه (که درویشی ارادتی هم به حنانه دارند) هم در مورد رسالات عبدالقادر حرف می زد و معلوم بود در این زمینه کار می کردند و مطالعاتی داشتند.

10- به نظر درویشی، الهام وجود ندارد و در صورت اتصال و یکی شدن به طبیعت، دریافت تمام احساسات امکان پذیر است.

11- درویشی می گفت یوگا کار میکنه و تن و بدنش از خیلی از جوون ها سالم تره. راستی چقدر سیگار دود شده توی زیرسیگاریش بود و آخرهای مصاحبه که کلا سیگار به دست بود.

12- نکته خیلی خوبی که گفت این بود که به نظر ایشون تفاوتی میان موسیقی مدرن ناب و موسیقی سنتی ناب وجود نداره. چون هر دو از طبیعت الهام گرفته شده و هیچ طیف یا قطبیتی بین اونها وجود نداره و کاملا بر هم منطبقه و دو نمونه هم در این زمینه پخش کرد که دقیقا هر دو الهام از اصوات طبیعت بود.

13- در بخشی از صحبت هاش و به طور اخص در قسمت آخر در مورد پروژه تبدیلات صحبت کرد و تفاوت تبدیل و تغییر رو به صورت ساده بیان کرد که اینجا نمیشه خیلی در موردش صحبت کرد.

14- یک موسیقی از نظر درویشی زمانی می تواند کارکرد اجتماعی داشته باشد که پس از اینکه هنرمند از اثر خود لذت برد، بعد از اقبال و لذت بردن مردم، می تونه کارکرد اجتماعی داشته باشه. خود درویشی می گفت من آثارم رو در قدم اول برای لذت خودم می سازم.

15- در آخر حرف های عمیق و عجیبی زد. اینکه:

درویشی خود را کودکی که در جستجوی کشف می باشد دانست و گفت سال هاست هیچ آرزویی ندارد و دلخوشی او به این است که هست و وجود دارد (یاد حرف ابتهاج در مصاحبه با بهنو افتادم که می گفت بدون هست بودن و در زمین کجا میتونست این همه زیبایی رو درک کنه که برای نمونه ابتهاج مثال سمفونی 9 بتهوون رو زد یا عشق داند لطفی و ...)